Αριστεία. Ευλογία ή εφιάλτης;

6 Μαρ 2015 από lk

Αριστεία. Ευλογία ή εφιάλτης;

Μεγάλη συζήτηση άνοιξε με τη δήλωση του νέου Υπουργού Παιδείας, του καθηγητή κ. Αριστείδη Μπαλτά, όταν στην πρώτη, πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία του στη Βουλή, είπε συν τοις άλλοις, ότι δεν θα ήθελε να είναι στην Ελλάδα τα «Πρότυπα» σχολεία μια θεσμοποιημένη ταξική ανισότητα, όπου «αριστεία υπό κάποιους όρους να είναι ρετσινιά».

Πολλοί βιάστηκαν να του επιτεθούν. Στα σχόλια των ραδιοφωνικών σταθμών, στην ΤV, στις εφημερίδες κλπ. με χαρακτηριστικότερο το άρθρο του Χρήστου Γιαννάρα στην Καθημερινή της 22.02.2015 με τίτλο: Η Αριστεία ως «ρετσινιά».

Εμείς αντιθέτως βρίσκουμε θετική την αντίθεση του Υπουργού στην Αριστεία, υπό την έννοια της επιβράβευσης του Πρώτου, του Άριστου, υποβαθμίζοντας τις προσπάθειες των πολλών, που πλησίασαν την πρωτιά αλλά δεν την έφτασαν. Και είναι λογικό να αισθάνονται κάπως αδικημένοι για τις προσπάθειές τους, αυτοί οι περισσότεροι, αφού ένας μόνο μπορεί να είναι ο Πρώτος.
Η Αριστεία είναι μια αρρώστια της εποχής μας, με την οποία υποβιβάζεται η ομαδικότητα, που όμως αποτελεί την εγγύηση για την ουσιαστική πρόοδό στα πάντα.
Και την τάση αυτή την βλέπουμε καθημερινά, όταν ένα απίστευτα πολύ χρήμα πάει σε αυτούς τους άριστους και μόνο.
Τη βλέπουμε στο ποδόσφαιρο, όπου δεν μετράει η ομαδικότητα, αλλά το ποιος έβαλε το γκολ. Γι’ αυτό και οι ποδοσφαιριστές δεν δίνουν πάσες, αλλά προσπαθούν να βάλουν αυτοί το γκολ και ας χάσουν τελικά την μπάλα.
Τη βλέπουμε και στα Oscar όπου το βραβευμένο φιλμ κάνει ένα τεράστιο αριθμό προβολών ή στα καλλιστεία ομορφιάς, όπου μόνο ο τίτλος της Miss μετράει και ας είναι όλες τους καλλονές και τα κριτήρια υποκειμενικά.
Ας μην περάσουμε λοιπόν αυτό το άγχος της πρωτιάς και στα παιδιά μας. Αρκετά έχουμε διαλύσει την παιδικότητά τους, στερώντας τους τη παιδική ζωή, με άχρηστες αποστηθίσεις, φροντιστήρια και κατατακτήριες Πανελλήνιες εξετάσεις. Με αυτές οι “άριστοι” περνούν στο “καλύτερο” των ΑΕΙ (άλλη μια Αριστεία και εδώ), αλλά και εξασφαλίζουν φοίτηση στις “καλύτερες” πόλεις της Ελλάδας (Αριστεία και στις πόλεις).
Είναι αξιολύπητα τα παιδιά μας που έχουν γονείς θιασώτες της Αριστείας και είμαστε αξιολύπητοι εμείς όλοι, για τους πολιτικούς μας, που δημιούργησαν αυτές τις προϋποθέσεις σπουδών. Πολιτικοί που δεν σχεδίαζαν το μέλλον, αλλά ρύθμιζαν τα πάντα στο άρπα κόλλα και με στόχο τον περιορισμό του αριθμού των εισακτέων στα ΑΕΙ. Ήθελαν το κόστος λειτουργίας των Πανεπιστημίων χαμηλό, την επιλογή του κλάδου μέσα από τα μόρια και όχι από την κλίση του φοιτητή και ιδανικό ένα ‘‘χαρτί’’ για πρόσληψη στο Δημόσιο, όπου θα κάααααθεσαι, χωρίς να κινδυνεύεις να απολυθείς.

Γι’ αυτό με πολύ συμπάθεια άκουσα όσα μας υποσχέθηκε ο κ. Υπουργός, μήπως και ξεφύγουμε επιτέλους από το σχολείο των φροντιστηρίων, των εισαγωγικών και της αγραμματοσύνης. Ένα βέβαια με προβληματίζει: Το ότι χρόνια τώρα, όλοι οι Υπουργοί Παιδείας ξεκινάνε μεταρρυθμίσεις, που τελικά διαρκούν μόνο όσο και η θητεία τους. Μία κατάντια και μια μεγάλη αδικία για τα παιδιά μας, που κάθε τόσο αντιμετωπίζουν μεταρρυθμίσεις «στο γόνατο». Μεταρρυθμίσεις που τόσο ανεπαρκείς είναι όσο και ο περίφημος ΕΝΦΙΑ, που άλλαζε άπειρες φορές, αμέσως μόλις ανακοινώνονταν.
Ας γίνει λοιπόν και πάλι μια νέα προσπάθεια, τόσο σωστή που να είναι η τελευταία και ας μην ξεκινάμε αμέσως με την κριτική. Γιατί αναρωτιέμαι τί άραγε να θέλουν όλοι όσοι διαμαρτύρονται; Δεν επιθυμούν κάτι καλύτερο για τα παιδιά τους ή μήπως νομίζουν ότι έκαναν ότι καλύτερο γίνεται, στέλνοντας το «καμάρι» τους σε ένα από τα πανάκριβα σχολεία που θα του άνοιγε πόρτες; Εκεί όπου δεξιοί και αριστεροί πολιτικοί μας στέλνουν τα βλαστάρια τους και όπου απέλυσαν την καθηγήτρια, επειδή έπιασε τον γιό του Πρωθυπουργού να κλέβει στις εξετάσεις; Αυτά τα σχολεία θεωρούν ως την Αριστεία της εκπαίδευσης;
Τώρα λοιπόν φοβούνται μήπως τα παιδιά τους χάσουν την διαφοροποίηση από τους λαουτζίκους, αν στα σχολεία αυτά της Ελληνικής Elit, όπου σήμερα χρειάζονται εξετάσεις (βλέπε φροντιστήρια) και ίσως και κάποιο μέσον, θα μπορούν από αύριο να συνυπάρχουν με παιδιά του Λαού. Θα τους λείψει το αίσθημα της μοναδικότητας που προσφέρει η Αριστεία. Αν διαφωνείτε, ψάξτε να βρείτε πόσο μεγάλο ποσοστό, από όσους μέχρι πρότινος βρίσκονταν στην «Εξουσία», προέρχεται από τα δύο ονομαστά σχολεία της Αθήνας. Κάπως έτσι λειτουργεί το σύστημα και με τα Πρότυπα ή τα Πειραματικά.
Παρόλα αυτά γνωρίζω πολλούς διαπρεπείς καθηγητές Πανεπιστημίων και πολλούς διαπρέποντες στο εξωτερικό, που τελείωσαν κρατικά και «μη Πρότυπα» σχολεία. Άλλωστε και ο απόφοιτος του Πολυκλαδικού Λυκείου Τσίπρας είναι ένα λαμπρό παράδειγμα, που ακριβώς για το ότι δεν προέρχεται από το Κολλέγιο, τους έχει σπάσει τα νεύρα. Γι’ αυτό και δεν σταματούσαν να τονίζουν τα άσχημα αγγλικά του Πρωθυπουργού μας, επισημαίνοντας έτσι, ότι δεν είναι της δικής τους «κάστας».
Omerta λοιπόν; Ίσως, πού να ξέρω εγώ!
Δεν θα μπορούσαν άραγε όλα τα δικά μας δημόσια σχολεία να είναι πρότυπα, υπό την καλή έννοια της λέξης; Ασφαλώς ναι, γιατί όπως είπε και ο Υπ. Παιδείας κ. Μπαλτάς: «Σκοπός μας είναι όλα τα σχολεία της χώρας να γίνουν σταδιακά άριστα». [19:12 – 25 Φεβ 2015 Δημοσίευμα στο: Πολιτική, Πρότυπα Πειραματικά Σχολεία – Αριστείδης Μπαλτάς]
Ας μην ξεχνάμε ότι ήδη ο Μίλτος Κουντουράς το είχε προσπαθήσει με κάθε τρόπο, πριν από 100 σχεδόν χρόνια στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης. Αμέσως τον πολέμησαν οι εκπρόσωποι της «κάστας» των θρησκευόμενων, των καθαρευουσιάνων και της υποκριτικής σεμνοτυφίας, που ήθελαν τα κορίτσια αμόρφωτα να κεντάνε και να πλέκουν, κλεισμένα μέσα στα σπίτια. Έτσι λίγο μετά τον απέσπασε το τότε «κατεστημένο» από το αγαπημένο του σχολείο, αναβαθμίζοντάς τον σε στέλεχος του υπουργείου, στη συνέχεια τον συνταξιοδότησαν και τελικά ο Μεταξάς απαγόρευσε και την έκδοση του περιοδικού του «ΠΑΙΔΕΙΑ», διακόπτοντας οριστικά την κάθε προσπάθειά του για καλύτερη εκπαίδευση.
Οι τότε μαθήτριές του, που έγιναν όλες δασκάλες, δεν τον ξέχασαν ποτέ και μετά την συνταξιοδότησή τους έγραψαν ένα βιβλίο για την υπέροχη εκείνη τριετία, όπου τον είχαν διευθυντή.
Διαβάστε λοιπόν τι έλεγε ο Μίλτος Κουντουράς για το σχολείο της «μη αριστείας».

Όπως η τιμωρία, έτσι και η αμοιβή στηρίζεται πάνω στον ψυχολογικό συνειρμό: Να κάμω κάτι για ν’ αμειφθώ. Κι αυτό πάλι στηρίζεται στην με τέτοιο μέσο έξη προ καλές πράξεις – επομένως στην αγωγή της βουλήσεως και στην αγωγή του χαραχτήρα. Είναι κ’ η αμοιβή όπως και η τιμωρία κάτι το εξωτερικό που βοηθεί το παιδί να εθιστεί σε καλές πράξεις. Είναι ο εθισμός μέσου της αμοιβής. Εννοείται χρειάζεται μέγιστη προσοχή στην αμοιβή όπως και στην τιμωρία, γιατί αντί καλού μπορεί κανείς να γίνει πρόξενος κακού μονάχα και να οδηγήσει σε κακό χαραχτήρα.
Τα δώρα είναι οι χειρότερες αμοιβές. Σ’ αυτά όμως υπάγονται και όλες οι εκ των προτέρων υποσχέσεις, είτε με δώρα, είτε με λόγια: «Κάμε τούτο για να σου δώσω» κτλ. ΄Η «Κάμε το καλό για να πας στον Παράδεισο» (Χριστιανισμός). Ο λαός όμως λέει: «Κάμε το καλό και ρίξ’ το στο γιαλό». Όμως και στα παραμύθια έρχεται κατόπι η αμοιβή. Σημείο ότι ο άνθρωπος ζητά την αμοιβή του καλού.
Οι αμοιβές πρέπει να έχουν τη μορφή επαίνου, να φιλοτιμούν, αλλά με άλλον τρόπο: Μνημόνευση, με την παρουσίαση στη συγκέντρωση όλου του σχολείου, αλλά και τότε όχι πολυτονισμένα σαν κάτι πολύ σπουδαίο. Υποχρέωση και καθήκον είναι μόνο η εργασία.
Οι αμοιβές που επιτρέπονται είναι όσες δε λέγονται από πρωτύτερα. ΄Ενα γέλιο συμπαθητικό, μια χειρονομία, ένα νεύμα του δασκάλου, γεμίζουν το παιδί ευτυχία και χαρά.
Βαθμοί ως τιμωρίες και αμοιβές
Σκοπός του Σχολείου δεν είναι ο βαθμός. Αν δεν μαθαίνουν τα παιδιά χωρίς τη βοήθεια βαθμού, τιμωρίας, αμοιβής, σημαίνει ότι ο δάσκαλος είναι κακός, που ζητά μ’ εξωτερικά μέσα τη μάθηση. Τέτοια μάθηση έξω από τα πραγματικά ενδιαφέροντα και το ζήσιμο των παιδιών είναι επιπόλαιο χρίσμα, που θα βγει με το πρώτο φύσημα. Τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν όλα, επομένως όλα να έχουν καλό βαθμό. Αλλιώς πρέπει να καλείται ο δάσκαλος σε απολογία.
Οι εξετάσεις κι οι διαγωνισμοί είναι αιτία ηθικής διαφθοράς των μαθητών. Τρόποι εξετάσεων – οι κλεψιές, οι υποκρισίες, οι ψευτιές, ο τρόμος, η άδικη κούραση των παιδιών. Ψεύτικα αποτελέσματα. Αιτία κακών σχέσεων δασκάλων και παιδιών.
Στο Διδασκαλείο τις περιφρονούσαμε. Τις κάναμε διαφορετικά. Τις αντικαταστήσαμε με εργασίες. Ανάγκη ν’ αλλαχτεί το σύστημα.
Οι βαθμοί ως τιμωρίες και αμοιβές θα μένουν κατανάγκη εφόσον δεν αλλάξει η μέθοδος εργασίας, ώστε από ενδιαφέρον το παιδί να ορμά σε βουλητικές ενέργειες. Όμως εφόσον το πρόγραμμα είναι ερβαρτιανό, και οι συνέπειές του – τιμωρίες, αμοιβές, βαθμοί – θα παραμένουν!
Εζήτησα να ξυπνήσω ψυχές ικανές να καθορίσουν μονάχες τους αύριο την τύχη τους κι όχι νευρόσπαστα που να κινούνται σήμερα με τη θέληση του πρώτου τυχαίου δασκάλου τους κι αύριο με του άλλου οποιουδήποτε κυρίου τους.
Δεν έδωκα καλούπια σε καμιά περιοχή της ζωής και της σκέψης τους, καλούπια που αλλάζουν επιφανειακά μονάχα κ’ εξωτερικά τη ζωή, μα που αφήνουν αποκοιμισμένη και στείρα την ψυχή τους
Όπου έβλεπα την ελεύθερη σκέψη τη σεβάστηκα και την αγάπησα, οσοδήποτε τολμηρή κι αν ήταν, και περιφρόνησα με αγανάχτηση το μυαλό το σκλαβωμένο μέσα στα δεσμά της πρόληψης και της υποκρισίας.
Οι ταπεινοί γύρω μας μάς έριξαν λόγια βδελυρά και μας εμίσησαν – αλίμονο αν δε μας μισούσαν, αυτό θα σήμαινε πως συγγενεύαμε με την ταπεινή και πρόστυχη ψυχή και ζωή τους.
Γιατί μαθητής μου εμένα δεν είναι κείνος που αγαπά την ήρεμη κι ακίνδυνη ζωή, τη στρωμένη με λουλούδια, αλλά εκείνος που μέσα του έχει ξυπνήσει η ανησυχία. Μαθητής μου δεν είναι κείνος που θα μ’ αγαπήσει με μια θηλυκιά και μαλακή άγονη αγάπη, αλλά εκείνος που ακολουθώντας τις αρχές της επικίνδυνης πάλης θα με φτάσει και θα με ξεπεράσει, αρνιούμενος ίσως στο τέλος και εμένα.

Από χειρόγραφο για το λόγο του Μίλτου Κουντουρά
στο τέλος του σχολικού έτους 1929-30
στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης.

Γι’ αυτό θα απευθύνω μια φράση της προτελευταίας παραγράφου του Μίλτου Κουντουρά, προς τον υπουργό μας κ. Αριστείδη Μπαλτά: «Οι ταπεινοί γύρω μας μάς έριξαν λόγια βδελυρά και μας εμίσησαν – αλίμονο αν δε μας μισούσαν…»
Λίνος Μ. Κουντουράς