Μίλτος Κουντουράς

28 Φεβ 2022 από lk

Ο αιρετικός κι’ ερωτικός Μίλτος Κουντουράς

Ο αιρετικός…

Σαν και σήμερα, 28 Φεβρουαρίου του 1889, γεννήθηκε ο Μίλτος Κουντουράς στον Σκόπελο Γέρας της Λέσβου.

Αυτό το «Σαν και σήμερα…», που στις μέρες μας εμπλουτίζει με εγκυκλοπαιδικά στοιχεία εφημερίδες και ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές, ήταν μία πρωτοπόρα ιδέα που εφάρμοσε ο Κουντουράς, κατά την τριετία 1927-1930, ως «αιρετικός» Διευθυντής του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης.

Να τι γράφει ο Κουντουράς στο ημερολόγιό του για το «Σαν και σήμερα…»

     «Τη δεύτερη χρονιά κατά την πρωινή συγκέντρωση της προσευχής του Διδασκαλείου και των Προτύπων μου ήρθε ξαφνικά η ιδέα να διαβάζω στα παιδιά από ένα ιστορικό ημερολόγιο τι συνέβηκε σαν τη μέρα εκείνη ανά τους αιώνες. Έτσι κάθε μέρα, μετά τη χορωδία, την προσευχή, τον ύμνο του αρμονίου και τις ανακοινώσεις μου και πριν από το «Καλημέρα» τους έλεγα έτσι περίπου: «Στα τόσα…, σαν και σήμερα, έγινε αυτό κι αυτό…» Η φράση «σαν και σήμερα» χτύπησε, φαίνεται, χαραχτηριστικά στα παιδιά, γι’ αυτό όταν κάποτε, και πάντοτε κατόπι όποτε λησμονούσα ν’ αναφέρω τα ιστορικά συμβάντα αυτά, τα παιδιά υπενθυμίζοντάς μου την παράληψη φώναζαν χαρούμενα: «σαν και σήμερα!» δίνοντας έτσι ένα χαραχτηριστικό τίτλο στο είδος αυτό των απομνημονευμάτων των αιώνων. Από τότε είχα σκεφθεί να κρατήσω ένα είδος ημερολογίου, που να σημειώνω συντομότερα απ’ ό,τι το έκαμα την πρώτη χρονιά (1927-28) με δυο χρονογραφικά λόγια, ό,τι γινόταν κάθε μέρα στο Σχολειό μας και στη ζωή μας, ώστε η ανάγνωσή του αργότερα να μας δίνει ένα δικό μας και συγκινητικό «Σαν και σήμερα» της ζωής μας.»      

Ως διευθύντρια  Σχολείου ένα από τα πολλά που είχα ζηλέψει από το έργο του Μίλτου Κουντουρά, ήταν η τόλμη του ν’ αλλάξει τον καθιερωμένο τρόπο που γίνεται στα σχολεία η πρωινή συγκέντρωση – προσευχή. Την είχε οργανώσει έτσι ώστε ο ίδιος να έρχεται σ’ επαφή κάθε μέρα με όλο το Σχολείο και με τη μουσική, που «κατευνάζει και φαιδρύνει τις ψυχές», να προάγεται η καλλιτεχνική αγωγή των παιδιών. 

Να η σειρά με την οποία γίνονταν αυτά τα παιδαγωγικώς θαυμαστά και παντελώς ουτοπικά, για την ελληνική εκπαίδευση, πράγματα…

 «Απόλυτη συγκέντρωση όλων. Όσοι δεν πρόφταιναν έμεναν έξω. Με την είσοδο του Διευθυντή άρχιζαν:

1) Ένας ύμνος από μια τάξη κατά σειρά. Τα λόγια δικά μας ή μεταφρασμένα.

2) Ένας ύμνος από το κλασικό θρησκευτικό ρεπερτόριο στο αρμόνιο.

3) «Σαν και σήμερα…»

4) Πληροφορίες για τις χθεσινές απούσες.

5) Ανακοινώσεις του διευθυντή.

6) Ανακοινώσεις οποιουδήποτε, ιδίως των αρχηγών.

7) «Καλημέρα!» μετάβαση στις τάξεις.»

Ο ερωτικός…

Μέρες του 1936.Δικτατορία του Μεταξά. Αναστέλλεται η έκδοση του περιοδικού «Παιδεία». Ο Κουντουράς ιδιωτεύει. Τακτοποιεί το Αρχείο του, κάνει σχεδιάσματα για μελλοντικά βιβλία με θέμα τη ζωή και τη δράση του και βρίσκοντας τις ήδη ολοκληρωμένες εργασίες του, γράφει:

«Θα μπορούσα να τυπώσω αμέσως:

1.- Όσα ποιήματα έγραψα.

2.- Πεζά ποιήματα και πεζογραφήματα.

3.- Μελέτες, άρθρα κτλ. Εκπαιδευτικά.

4.- Γερμανικά Εξοχικά Εκπαιδευτήρια.

5.- Κάλαθος αχρήστων (Γύρω στα Σκάνδαλα)

6.- Βασικές έννοιες του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης.

7.- Το Γραφτό – δράμα.

8.- Στάβρος Τραντάλης – δράμα.

9.- Κριτικές σε σχολικά βιβλία.

 Ω, αν μπορούσα να είχα τα Γράμματα που έγραψα σε διαφόρους, ιδίως σε γυναίκες! Θα ήταν το καλύτερο έργο μου!…»

Τα Γράμματα που έγραψε, ιδίως σε γυναίκες! Θα ήταν το καλύτερο έργο του!…

Από τα Γράμματα αυτά αξιώθηκα να βρω και να  διαβάσω όσα έγραψε για την Ολυμπία, τελευταίο έρωτα και γυναίκα της ζωής του.

Ο ερωτικός κι’ ερωτευμένος Κουντουράς στα Γράμματα προς το «κουκλί μου», έτσι προσφωνούσε την Ολυμπία του, αφήνει αχαλίνωτο τον ποιητή που κρύβει μέσα του και δημιουργεί μια μοναδική ατμόσφαιρα λογοτεχνικής απόλαυσης.

Σ’ ένα από τα Γράμματα αυτά, ως φιλόλογος, αναζητάει στις πανεπιστημιακές σημειώσεις του το ποίημα του λατίνου ποιητή Κάτουλλου:

 Odi et amo… (Μισώ και αγαπώ…)

     Odi et amo

    Odi et amo. Quare id faciam, fortasse requiris.

     Nescio, sed fieri sentio et excrucior

…το μεταφράζει, για χάρη της, γράφει με καλλιγραφικά γράμματα τη μετάφρασή του πάνω σε μία καρτούλα και την ταχυδρομεί στην αγαπημένη του…

     Odi et amo…

     Και σε μισώ και σ’ αγαπώ… Πως γίνεται ένα τέτοιο

δεν ξαίρω. Όμως να γίνεται το νιώθω – και πεθαίνω…

                                               13-15 Δεκεμβρίου 1932

(Κατά τον Κάτουλλο)

 Το (Κατά τον Κάτουλλο), στο κάτω αριστερό μέρος, το γράφει για να της πει ότι αυτό που της στέλνει είναι μετάφραση ενός ποιήματος του Κάτουλλου, το οποίο όμως δεν της το στέλνει και στα λατινικά, γιατί θέλει να έχει ερωτικό κι όχι ακαδημαϊκό χαρακτήρα το γραπτό του!

Με το παραπάνω δίστιχο ο Κουντουράς δεν διστάζει να δείξει το διπλό πρόσωπο- μισώ και αγαπώ – που έχει ως ερωτευμένος, καθώς και όλη την τραγικότητα που μπορεί να κρύβει αυτός ο διχασμός.

Και από τα Πατήσια, την Πρωτομαγιά του 1933, ο Μίλτος γράφει στην Ολυμπία:

«Μικρούλα μου Άνοιξη…

 Έξω από το σπίτι κι από την ψυχή μου γλεντάει ο ήλιος με τα λουλούδια. Κάθε τι που είναι νέο, όμορφο, χαρούμενο, κάθε χρώμα και κάθε μυρουδιά μού φέρνει στο νου μου εσένα… Μόλις ξυπνήσω κι ανοίξω το παράθυρό μου καλημερίζω εσένα, την καινούρια φύση και την καινούρια ζωή. Όπου κι αν είμαι, όπου κι αν πάω είσαι ο γλυκός τύραννός μου. Η άνοιξη που με περιβάλλει με τις ομορφιές της κι όμως δεν μπορεί να μου δώσει τη νέα της ζωή. Που έφυγε πολύ μακριά μου και δε θα ξαναγυρίσει πια…

     Αλήθεια, δε θα ξαναγυρίσεις ποτέ πια κοντά μου, μικρούλα μου αγάπη; Μην ξαναγυρίσεις! Μείνε για πάντα μακριά μου, μείνε σαν όνειρο και σαν τα χρόνια που για πάντα πια έχουν περάσει. Εγώ θα ζω μέσα στο άρωμα και μέσα στην ανάμνησή τους. Θα κάμω ναό όπου θα κρύψω σα θεούς τις μορφές και τ’ αντικείμενα που αγάπησα. Θα γράψω τραγούδια στη μικρή μου αγάπη, στη στερνή μου αγαπούλα…  

      Πάει πια, τέλειωσε, μικρό μου παιδί. Δεν έχεις πια για τίποτα να παραπονεθείς. Δεν έχεις πια τίποτε να ζηλέψεις. Ένα πυκνό στρώμα ρόδινης ομίχλης με περιβάλλει όπου κι αν πάω κι όπου κι αν σταθώ. Κανείς δεν μπορεί να με κοιτάξει μεσ’ απ’ αυτή.  Τίποτε δεν μπορώ να διακρίνω μεσ’ απ’ αυτή… Όλα γύρω μου είναι μια ρόδινη ομίχλη. Κι είσαι συ αυτή η ρόδινη ομίχλη, που είναι γύρω μου παντού και πάντα, που θέλω να τη συλλάβω και δεν μπορώ, που θέλω να την αγκαλιάσω και μου φεύγει, που θέλω να τη φιλήσω και δε μου επιτρέπεται…

     Θέλω να έρθω κοντά σου, μικρούλα μου και δεν μπορώ! Όταν μπορούσα δεν το έκαμνα, όταν θέλω να το κάμω δεν μπορώ πια… Γιατί να φύγεις από κοντά μου; Τι σε απομάκρυνε τότε με τέτοια μοιραία δύναμη; Η ευτυχία σου ή η δική μου κακή μοίρα; Αν ήταν το πρώτο δεν παραπονιέμαι πια. Φύγε, μείνε μακριά μου και ζήσε ευτυχισμένη. Θα παρακαλώ και θα φροντίζω για σένα. Αν ήταν το δεύτερο – αχ, τότε μη βλαστημήσεις. Διατήρησε μια θρησκευτική ανάμνηση για μένα, γιατί η ζωή μου έχει εξαγιασθεί από τον Πόνο…

     Μικρούλα μου Ολυμπία, σ’ αγαπώ πολύ, πάρα πολύ, πάρα πολύ τον καιρό τούτον…

     «Ω, σ’ αγαπώ τόσο… πέρα από κάθε σκέψη και κάθε αίσθηση…»

                                                                                            Μίλτος »

Ευχαριστώ πολύ τον Λίνο Κουντουρά που με εμπιστεύτηκε και δέχτηκε να δημοσιοποιήσουμε τεκμήρια του έρωτα των γονιών του, Μίλτου και  Ολυμπίας Κουντουρά. Τιμάμε με αγάπη τη μνήμη τους.

Ευαγγελία Καπετάνου

Νέα Φιλαδέλφεια, 28 Φεβρουαρίου 2022

Λεζάντα Φωτογραφίας

Ηλιοβασίλεμα στον Θερμαϊκό – Ολυμπία και Μίλτος Κουντουράς