Ο πληθυντικός της αγένειας

4 Ιαν 2013 από lk

Ο πληθυντικός της αγένειας

Οι Αρχαίοι μας Πρόγονοι δεν γνώριζαν τον πληθυντικό που δηλώνει ευγένεια ή σεβασμό, όταν συνομιλούσαν μεταξύ τους. Πληθυντικό χρησιμοποιούσαν μόνο όταν αναφέρονταν σε περισσότερα του ενός άτομα ή αντικείμενα.

Ο πληθυντικός ευγενείας πρωτοπαρουσιάστηκε κατά τον 4ο μ.Χ. αιώνα, ως πληθυντικός της μεγαλοπρεπείας (pluralis majestatis) προς τον Ρωμαίο αυτοκράτορα,  στον οποίο έπρεπε να απευθύνονται με τον πληθυντικό.

Στην συνέχεια μας τον κληρονόμησαν οι Άγγλοι και οι Γάλλοι ευγενείς.  Οι αριστοκράτες με τα πολύχρωμα ρούχα, με τις δαντέλλες στο λαιμό, με τα φουσκωτά πανταλόνια, τους μανδύες τις φαρδειές μπότες, αλλά και τα κρινολίνα των γυναικών.

Οι άντρες κρεμούσαν στις φαρδειές τους ζώνες σπαθιά, φορούσαν γάντια και καπέλα με πολλά  φτερά, τα οποία έβγαζαν όταν χαιρετούσαν και υποκλινόντουσαν με αυτά σκύβοντας μέχρι το έδαφος.

Οι ευγενείς διασκέδαζαν σε χορούς στα παλάτια και απευθύνονταν στον Βασιλιά τους σε τρίτο πρόσωπο, σαν να μιλούσαν για κάποιον άλλο, όπως πχ  «Θα επιτρέψει η αυτού εξοχώτης να της προσφέρουν ένα γλυκό;»

Βαθμηδόν η χρήση τού πληθυντικού έγινε χαρακτηριστικό των ανωτέρων τάξεων, και έτσι οι ευγενείς μιλούσαν μεταξύ τους στον πληθυντικό, σαν να απευθύνονταν σε πολλούς.  Αυτό επέβαλαν οι καλοί τρόποι της εποχής και υποδηλώνει επισημότητα, κοινωνική απόσταση, ευγένεια ή ταπεινοφροσύνη.  .

Τις συνήθειες αυτές υιοθέτησαν στη συνέχεια και οι λοιποί Ευρωπαίοι, που ζήλευαν τους Γάλλους και ήθελαν να δείξουν και αυτοί την ευγενική τους καταγωγή, ενώ στην  Αγγλική δεν υπάρχει πλέον καμία διαφοροποίηση μεταξύ ενικού και πληθυντικού  στην προσφώνηση, αν και αρχικά υπήρχε η λέξη thee,  που όριζε το δεύτερο ενικό πρόσωπο. Αργότερα όμως την κατάργησαν για να τονίσουν  τον πληθυντικό ευγενείας, ώστε το δεύτερο ενικό πρόσωπο να εξομοιωθεί με το δεύτερο πληθυντικό you, απλοποιώντας ριζικά το όλο θέμα,

Έτσι έφτασε και σε εμάς η συνήθεια του πληθυντικού, ως ένδειξη σεβασμού και ευγένειας, που όμως στο πέρασμα των ετών διαμορφώθηκε προς το χειρότερο και κατάντησε πληθυντικός αγένειας.

Σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες όπως πχ η Γερμανία ο πληθυντικός χρησιμοποιείται πάντοτε και προς όλους τους ξένους και γνωστούς. Εξαίρεση αποτελούν οι άξεστοι και αμόρφωτοι εργάτες ή χωριάτες, που στην καθημερινότητά τους δεν πολυσκοτίζονται για τα τυπικά.  Σε έναν ξένο δηλαδή μιλάς πάντα στον πληθυντικό, ακόμα και σε μαθητές γυμνασίου ή φοιτητές και μόνο σε μικρά παιδάκια, σε συγγενείς ή ερωτικούς συντρόφους χρησιμοποιείται ο ενικός. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες για τη μετάβαση από τον πληθυντικό στον ενικό.

Η διαδικασία που ακολουθείται όταν πχ δύο γνωστοί θελήσουν να γίνουν πιο στενοί φίλοι, έχει ως εξής:  Τσουγκρίζουν τα ποτήρια τους, με τα χέρια τους μπλεγμένα το ένα γύρω από το άλλο, λένε γεια σου φίλε ή γεια σου Νίκο, Κώστα κλπ, και από τότε μιλάνε στον ενικό.

Σε όλες όμως τις περιπτώσεις είναι αυτονόητο, ότι πάντοτε ο ενικός ή ο πληθυντικός χρησιμοποιούνται υποχρεωτικά και από τις δύο πλευρές.

Αν τώρα ένας γενικός Διευθυντής μιλήσει στην καθαρίστρια της εταιρείας του στον ενικό, τρία  συμπεράσματα θα βγάλουν οι παρευρισκόμενοι:  Ή ότι έχει ιδιαίτερες φιλικές και κοινωνικές σχέσεις με την καθαρίστρια ή ότι αυτή είναι συγγενής του ή ότι την έχει ερωμένη.

Εντελώς διαφορετικές συνήθειες ισχύουν στην Ελλάδα.  Εδώ ο ενικός χρησιμοποιείται πολύ γρήγορα, συχνά αμέσως μετά την πρώτη γνωριμία, αλλά πάντα μεταξύ ατόμων ίδιας κοινωνικής τάξης.

Αν τώρα η κοινωνική τάξη θεωρηθεί διαφορετική, τότε όσοι νομίζουν ότι είναι σπουδαίοι, συνηθίζουν να μιλάνε στους απέναντί τους με αγένεια στον ενικό, ενώ απαιτούν από αυτόν να τους μιλάει στον πληθυντικό.  Το ίδιο ισχύει και για τα … «αφεντικά» προς τους υφισταμένους τους ή για τους πλούσιους προς τους φτωχότερους.

Το χειρότερο είναι ότι αυτοί οι ίδιοι αποφασίζουν για το ποιόν θεωρούν κατώτερό τους, ώστε να του μιλούν υποτιμητικά και με αγένεια.

Γι’ αυτό ισχυρίζομαι ότι σε εμάς ο πληθυντικός της ευγενείας των Γάλλων κατάντησε πληθυντικός της αγένειας των Ελλήνων.

Προτείνω λοιπόν να τον καταργήσουμε προς όλους δια παντός, στα πρότυπα των Αρχαίων Ελλήνων, για να στερήσουμε από τους αγενείς το δικαίωμα να καθορίζουν αυτοί ποιον θεωρούν κατώτερό τους και με ποια κριτήρια.

Μια καλή πρόθεση για όλους μας στο Νέο Έτος, δεν νομίζετε;

Λίνος Κουντουράς