Kevin Dutton: Μαθαίνοντας από ψυχοπαθείς.

3 Ιούν 2013 από lk

Ο ψυχολόγος Kevin Dutton στο βιβλίο του: Μαθαίνοντας από ψυχοπαθείς.
(Ελεύθερη μετάφραση από κείμενα του συγγραφέα)

Είναι πολύ απλοϊκό να σκεφτούμε τους ψυχοπαθείς ως δολοφόνους ή παραβάτες του νόμου, λέει ο ψυχολόγος της Οχφόρδης  Kevin Dutton.  Στο μυαλό μας έρχονται  εικόνες των κατά συρροή δολοφόνων, των serial killers, όπως ο Ted Bundy και ο  Jeffrey Dahmer

Αυτό δεν σημαίνει ότι ως ψυχοπαθής είσαι αυτόματα ένας εγκληματίας ή δολοφόνος. Όταν οι ψυχολόγοι μιλούν για ψυχοπαθείς, αυτοί στους οποίους αναφέρονται είναι άνθρωποι με ξεχωριστά  χαρακτηριστικά της προσωπικότητας τους, όπως μια χαρισματική προσωπικότητα, σκληρότητα, αφοβία, ψυχική ανθεκτικότητα, έλλειψη συνείδησης και ψυχρότητα συναισθημάτων.
Οι ψυχοπαθείς αν και δεν έχουν ανεπτυγμένα συναισθήματα, είναι καλύτεροι από το μέσο όρο στο να καταλαβαίνουν τι σκέπτονται οι άλλοι, ώστε να μπορούν να προβλέψουν τη συμπεριφορά των λοιπών ανθρώπων, για να τους χειραγωγήσουν αναλόγως.

Ταυτόχρονα χάνουν πάρα πολλές από τις μεγαλύτερες απολαύσεις της ζωής, αφού στερούνται την ικανότητα να βιώνουν τις πιο ευτυχισμένες στιγμές του ανθρώπου. Τη χαρά να μοιράζονται βιώματα με άλλους, τον έρωτα, τη διασκέδαση με τους ανθρώπους που αγαπούν και άλλα. Οι ψυχοπαθείς δεν απολαμβάνουν τίποτα από όλα  αυτά.
Τι ακριβώς είναι ο ψυχοπαθής;  Μήπως κάποιος που θα πρέπει να κλειστεί στη φυλακή ή να του επιβληθούν έστω και μικρότερες ποινές, ακόμα και αν δεν έχει εμπλακεί σε ποινικά αδικήματα ή σε  δολοφονίες; Θα μπορούσε βέβαια να ισχυριστεί κανείς ότι θα πρέπει να μπει στη φυλακή, επειδή είναι σαφώς περισσότερο επικίνδυνος από τους λοιπούς πολίτες, με μικρότερες βέβαια ποινές, αφού η διαφορετικότητά τους δεν είναι πραγματικά δικό τους σφάλμα, αλλά οφείλεται στο ότι ο εγκέφαλός τους λειτουργεί με  διαφορετικό τρόπο.  Από την άλλη θα έπρεπε να σκεφτούμε, ότι δεν μπορούμε όμως να διακινδυνεύσουμε μια δολοφονία ή έναν βιασμό από τέτοιους ανθρώπους, έστω και αν δεν είναι δικό τους σφάλμα που λειτουργούν εγκληματικά. Έτσι υπάρχει ένα σοβαρό επιχείρημα για την ασφαλή φυλάκισή τους και για μεγάλα χρονικά  διαστήματα.
Παράλληλα θα πρέπει να συμφωνήσουμε, ότι χωρίς άτομα με ψυχοπαθητικά  χαρακτηριστικά, θα χάσουμε πολλούς ηγέτες και ήρωες. Η κοινωνία έχει πάντα μια ανάγκη για ριψοκίνδυνα άτομα, με το χάρισμα της γοητείας, με ψυχική αντοχή,  σκληρότητα στις αποφάσεις και συναισθηματική αποστασιοποίηση.
Όλα αυτά τα γνωρίσματα συναντιόνται, σε διαφορετική εκάστοτε ένταση, σε ολόκληρο το ευρύτερο κοινωνικό φάσμα, ώστε δύσκολα να υπάρχει σαφής διαχωρισμός. Ακριβώς όπως δεν υπάρχει κάποια  επίσημη διάκριση ανάμεσα σε κάποιον που παίζει καλά πιάνο και στον πιανίστα.

Εάν όμως τα χαρακτηριστικά αυτά βρίσκονται όλα στο maximum, τότε έχουμε να κάνουμε με έναν επικίνδυνο ψυχοπαθή, ενώ δεν θα είναι οπωσδήποτε επικίνδυνος αυτός, στον οποίο κάποια χαρακτηριστικά βρίσκονται σε υψηλό και κάποια σε χαμηλό επίπεδο. Ένα άτομο θα μπορούσε δηλαδή να είναι αμείλικτο και ατρόμητο, χωρίς παράλληλα να έχει και έλλειψη συνείδησης. 

Ανάλογα με το κοινωνικό πλαίσιο, θα μπορούσαν διαφορετικές αναλογίες χαρακτηριστικών να είναι αρκετά λειτουργικά προσαρμοσμένες σε ό,τι απαιτεί ο εκάστοτε επαγγελματικός  τομέας.  Τέτοιοι χαρακτήρες θα μπορούσαν να αποδίδουν άριστα σε θέσεις εξαιρετικά υψηλού επιπέδου, στις οποίες βρίσκονται άτομα με πολύ καλύτερες επιδόσεις από το κανονικό, σε συγκεκριμένες πτυχές δραστηριοτήτων.
Αν ο ψυχοπαθής είχε μια κακή αρχή στη ζωή του, έχει χαμηλή νοημοσύνη και βίαιη συμπεριφορά, θα είναι ακριβώς λόγω της φυσικής βιολογίας του, πιο επιθετικός από τους άλλους. Οι προοπτικές του έτσι δεν θα είναι ευοίωνες. Θα καταλήξει ίσως σε ένα χαμηλό επίπεδο κακοποιού ή θα βρεθεί αντιμέτωπος με το νόμο, συμμετέχοντας  σε μια εγκληματική συμμορία και σε κάθε περίπτωση, θα καταλήξει στη φυλακή.
Αν όμως αφαιρέσουμε τη βία από τον χαρακτήρα του, θα είναι ένας μη βίαιος  ψυχοπαθής, που χωρίς μια καλή αρχή ζωής, θα έχει λίγο καλύτερες προοπτικές και θα εξελιχθεί σε μικροκακοποιό ή έμπορο ναρκωτικών, ενδεχομένως και σε καλλιτέχνη. Είναι όμως εξ’ ίσου πιθανό να καταλήξει και αυτός πολύ γρήγορα στη φυλακή.
Ας εξετάσουμε στη συνέχεια έναν ψυχοπαθή, που δεν έχει βίαιη συμπεριφορά, ενώ είχε μια καλή αρχή στη ζωή του και είναι ευφυής. Αυτός είναι τώρα μια εντελώς διαφορετική ιστορία. Θα μπορούσε να γίνει ένας κοινωνικά αποδεκτός manager, ο οποίος είναι πολύ πιο πιθανό να σκοτώσει με πιο εκλεπτυσμένους, νόμιμους τρόπους. Οδηγώντας πχ. στο θάνατο επιχειρηματίες της αγοράς, και όχι δολοφονώντας στο δρόμο ή οπουδήποτε αλλού.

Εάν πάλι είναι έξυπνος, αλλά και βίαιος ψυχοπαθής, με μια καλή αρχή ζωής, θα αποδειχθεί πολύ κατάλληλος για ορισμένες συναρπαστικές ομάδες επαγγελμάτων, όπου τα χαρακτηριστικά του αυτά θα λειτουργήσουν απόλυτα θετικά, για να αναρριχηθεί σε επικερδή αξιώματα, όπως πχ ως επικεφαλής ενός συνδικάτου εγκλήματος.

Ο Dutton στο βιβλίο του υποστηρίζει ότι για να ευδοκιμήσει μια κοινωνία χρειάζεται ένα ποσοστό ψυχοπαθών περίπου 10%. Το συναισθηματικά ανεξάρτητο μυαλό τους, δείχνει την αξία του στην εξουδετέρωση βομβών, αλλά και η ικανότητα του ψυχοπαθή να διαισθανθεί το άγχος άλλων, αποδεικνύεται χρήσιμη για παράδειγμα σε  τελωνειακούς υπαλλήλους.

Με τον τρόπο ανάλυσης του τείνει να ενισχύσει την ιδέα ότι η χημεία της μεγαλομανίας που χαρακτηρίζει το ψυχοπαθές εγκληματικό μυαλό,  έχει στενή συγγένεια με το σύνολο των χαρακτηριστικών αυτών που συχνά ανταμείβονται καλύτερα από όλους στον καπιταλισμό.  Ο Dutton στηρίζεται σε μια μελέτη του 2005,  όπου τα προφίλ των ηγετών επιχειρήσεων σε σύγκριση με εκείνα  των νοσηλευόμενων εγκληματιών, αποκαλύπτουν ότι ένας μεγάλος αριθμός των χαρακτηριστικών ψυχοπαθών, συναντάται αναμφισβήτητα πιο συχνά σε αίθουσες  συνεδριάσεων από ότι σε κελιά φυλακής.  Η επιφανειακή γοητεία, ο εγωκεντρισμός, η ανεξαρτησία ενεργειών και η περιορισμένη συναισθηματική εμπλοκή,  χαρακτηρίζει εξ’ ίσου επιτυχημένους καριερίστες και εγκληματίες.

Η βασική διαφορά έγκειται στο ότι οι σπουδαίοι διευθύνοντες σύμβουλοι ξέρουν να αναπτύσσουν αυτές τις ικανότητες σε κοινωνικά πλαίσια και όχι σε αντικοινωνική συμπεριφορά.

Σε εμάς έγκειται να αναρωτηθούμε, λέει ο Dutton, αν ο δικαστής ο οποίος εξήρε πρόσφατα έναν διαρρήκτη για το θάρρος και την επινοητικότητα του, και εξέφρασε την ελπίδα ότι στο μέλλον θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τις ενέργειές του σε πιο εποικοδομητικές κατευθύνσεις,  θα πρέπει να έχει διαβάσει το βιβλίο του.

 Ίσως έτσι να αναρωτηθούμε μήπως  οι εταιρείες που θέλουν να βρουν πραγματικούς  ηγέτες,  θα πρέπει να τους αναζητούν στα δικαστήρια ανηλίκων και όχι στα πανεπιστήμια.

Υπό την έννοια αυτή, είναι δύσκολο να γνωρίζουμε τι είναι πιο συγκλονιστικό. Η  σκηνή όπου ο Dutton ζυγίζει στα χέρια του τον εγκέφαλο ενός κατά συρροή δολοφόνου, αποκαλύπτοντας ότι δεν είναι σε καμία περίπτωση αισθητά διαφορετικός από τον δικό σας ή τον δικό του, ή μήπως η έρευνα που δείχνει, ότι η ικανότητα των  Αμερικανών φοιτητών να συμπάσχουν με τους άλλους, έχει μειωθεί στα τελευταία 30 χρόνια, κατά 40% …